Olbrzymi postęp w dziedzinie konstrukcji urządzeń akcelatorowych, a co za tym idzie stałe obniżanie się kosztów obróbki radiacyjnej powodują, że wiązka szybkich elektronów (EB) coraz powszechniej stosowana jest do korzystnej modyfikacji właściwości fizycznych i chemicznych materiałów. Prowadzi się badania nad otrzymaniem polimerów odpornych radiacyjnie, które mogą znaleźć zastosowanie w przemyśle kosmicznym, energetyce jądrowej i w produkcji sprzętu medycznego sterylizowanego radiacyjnie. Okazuje się również, że promieniowanie jonizujące można na skalę przemysłową wykorzystać do modyfikacji właściwości przyrządów elektronicznych i klejów samoprzylepnych oraz produkcji taśm i rur termokurczliwych.
Na zlecenie Zakładów Elektronowych „Lamina” IChTJ prowadzi od lat badania procesów modyfikacji radiacyjnej parametrów dynamicznych półprzewodnikowych przyrządów mocy, zwłaszcza tyrystorów i diod, stosując dawki od kilku do kilkudziesięciu kGy. Można tą drogą uzyskać kilkukrotne skrócenie czasów wyłączania tyrystorów, tq i czasów odzyskiwania własności zaworowych diod, trr.
Polietylenowe rury i taśmy termokurczliwe (tzw. materiały z pamięciom kształtu) wymagają odpowiedniej obróbki zapewniającej podwyższenie odporności mechanicznej i termicznej tworzywa. Efekt taki można uzyskać sieciując radiacyjnie polietylen z użyciem wiązki szybkich elektronów dawkami 100 – 120 kGy.
Prowadzone wspólnie z Instytutem Przemysłu Chemicznego i Zakładami Chemicznymi „Viscoplast” badania nad wodnymi emulsjami poliakrylowymi o specjalnych właściwościach adhezyjnych udowodniły, że zastosowanie EB pozwala polepszyć właściwości klejów samoprzylepnych w procesie sterylizacji radiacyjnej [1]. Zaproponowano oryginalne rozwiązanie problemu kontroli zjawiska odwrotnie proporcjonalnej zależności pomiędzy adhezją kleju a jego kohezją i lepnością. Z natury rzeczy, jeżeli rośnie przyczepność kleju do podłoża to jednocześnie maleje spójność wewnętrzna, co objawia się tendencją do jego pozostawania na skórze pacjenta a nie na powierzchni plastra. Promieniowanie jonizujące jak się okazało pozwala uzyskać polepszenie kohezji warstwy klejowej przy praktycznie niezmienionej adhezji. Obecnie prowadzone są prace wdrożeniowe, których celem jest zastąpienie tradycyjnych klejów opartych na rozpuszczalnikach organicznych wodnymi emulsjami poliakrylowymi. Pozwoli to w znacznej mierze ograniczyć emisję benzyny do środowiska.
W Instytucie Chemii i Techniki Jądrowej prowadzone były również prace nad wykorzystaniem promieniowania jonizującego do modyfikacji barwy kamieni szlachetnych oraz podwyższenia odporności polimerów na działanie rozpuszczalników organicznych.
W Zakładzie Chemii i Techniki Radiacyjnej dla potrzeb badawczych i przemysłowych wykorzystane są akceleratory elektronów: LAE 13/9 (10 MeV, 9 kW), Elektronika 10/10 (9 MeV, 10 kW) i IŁU 6 (2 MeV, 20 kW) oraz laboratoryjne kobaltowe źródła promieniowania gamma: Issledovatel (2,5 kGy/h) i Mineyola (0,1 – 2 kGy/h).
[1] Radiation – induced copolymerization of 2-ethylhexyl acrylate for medical applications, P. P. Panta, W. Głuszewski, E. K. Wojtańska, Z. Zimek, Polimery 1, 2002